تامین نفقه پسر بر پدر تا
زمانی واجب است که او بالغ می شود و توانایی کسب پیدا می کند، چه آن پسر بخواهد
نفقه اش را بگیرد یا خیر همواره نفقه او بر پدرش تا آنزمان واجب است، مگر آنکه پسر
رشد کرده و به بلوغ جسمی برسد و توانایی کار کردن را پیدا کرده باشد، هرگاه به این
مرحله رسید، دیگر تامین نفقه او بر پدرش واجب نیست.
پس اگر پدر صاحب فرزندانی
نابالغ باشد که دارای اموالی نباشند، نفقه آنها بر وی واجب است، امام ابن منذر
رحمه الله گفته : «تمام کسانی از اهل علم که از آنها حفظ کردیم اجماع دارند بر
اینکه مرد باید نفقه فرزندان کودک خود را که مالی ندارند بدهد. و برای آنکه فرزند
آدمی بخشی از خودش است همانگونه که او بخشی از پدرش است، و همانطور که واجب است
نفقه خودش و اهلش را تامین کند باید نفقه فرع و اصلش را تامین کند». " المغنی
(8/171).
کتاب و سنت نیز بر این حکم
تاکید دارند؛ چنانکه می فرماید: « فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَکُمْ فَآتُوهُنَّ
أُجُورَهُنَّ» (طلاق 6). یعنی : اگر آنان (یعنی زنانتان حاضر شدند بعد از جدائی،
فرزندان) شما را شیر دهند، مزدشان را به تمام و کمال بپردازید. در این آیه اجرت و
مزد شیرخوردن فرزند را بر پدرش واجب کرده است. و باز می فرماید: «وَعَلَی
الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» (بقره 233). یعنی
: « بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده ( یعنی پدر ) لازم است خوراک و پوشاک
مادران را ( در آن مدّت به اندازه توانائی ) به گونه شایسته بپردازد».
و در سنت نبوی هم حدیث عایشه
رضی الله عنها که گفت : «دَخَلَتْ هِنْد بِنْتُ عُتْبَةَ امْرَأَةُ أَبی سُفْیَانَ
عَلی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلم فَقَالَتْ : یَا رَسُولَ الله إنّ
أَبا سُفْیَانَ رَجُلٌ شَحیحٌ لا یُعْطِینی من النّفَقَةِ مَا یَکْفِینی ویکفی
بَنیَّ إلا مَا أَخَذْتُ مِنْ مَالِهِ بِغَیْرِ عِلْمِهِ فَهَلْ عَلَیَّ فی ذلِکَ
مِنْ جُنَاحٍ ؟ فَقَالَ : خُذِی مِنْ مَالِهِ بالمَعْرُوفِ مَا یَکْفِیکِ
وَیَکْفِی بَنِیکِ» بخاری (5364) ومسلم (1714).
یعنی : هند دختر عتبه زن
ابوسفیان نزد پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم آمد و گفت : ای رسول خدا!
ابوسفیان مرد بخیلی است، به اندازه کافی مخارج زندگی من و فرزندانم را به من نمی
دهد، آیا اگر از اموال وی بدون اجازه بردارم بر من گناهی هست؟ فرمود : «از اموالش
به اندازه ای که مخارج تو و فرزندانت را کفایت کند؛ به روشی پسندیده بردار» .
بطور کلی علمای مذاهب بر موارد
زیر اتفاق نظر دارند :
- بر پدر لازم است که نفقه
فرزندان ناتوان خود را - چه پسر باشند یا دختر - تامین کند تا آنکه آنها بی نیاز
می شوند، چه کوچک باشند یا بزرگ.
- بر پدر لازم نیست نفقه
فرزندش را – که دارای مالی باشد بگونه ایکه وی را بی نیاز کند– تامین نماید، هرچند
که فرزندش صغیر و نابالغ باشد.
- بر پدر لازم نیست که نفقه
پسرش را بعد از رسیدن به بلوغ تامین کند بشرطیکه پسر وی قادر به کسب و کار باشد.
ولی علماء اختلاف نظر دارند که
اگر پسر بالغ باشد و توانایی کسب و کار پیدا کرده، ولی فقیر باشد، آیا نفقه او بر
پدر واجب است؟ اکثر علماء گفتند : نفقه او بر پدرش واجب نیست، زیرا او دیگر قدرت
کسب پیدا کرده است، اما بعضی از علماء گفتند : پدر باید نفقه پسر بالغ فقیر خود را
تامین کند هرچند که قادر به کسب باشد، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم به زن
ابوسفیان فرمودند : «خُذِی مِنْ مَالِهِ بالمَعْرُوفِ مَا یَکْفِیکِ وَیَکْفِی
بَنِیکِ» متفق علیه. «از اموالش به اندازه ای که مخارج تو و فرزندانت را کفایت
کند؛ به روشی پسندیده بردار»، که در اینجا پیامبر صلی الله علیه وسلم استثنایی
برای فرزندان بالغ قائل نشد، علاوه بر آن؛ او فرزند فقیر و محتاجی است، پس استحقاق
نفقه را از جانب پدر غنی خود پیدا می کند، همانگونه که اگر بیمار و ازکار افتاده و
یا نابینا باشد.
از شیخ الاسلام ابن تیمیه سوال
شد : پدری غنی است و پسری تنگدست و فقیر دارد، آیا بر پدر غنی لازم است که به پسر
تنگدست خود انفاق کند؟
پاسخ دادند : «آری، اگر پسر
فقیر و بر کسب عاجز باشد و پدر دارا و توانا باشد، باید نفقه پسرش را به نیکی
بدهد». مجموع الفتاوی (34 /105).
همچنین علمای اسلام اختلاف نظر
دارند که اگر دختری به سن بلوغ برسد، آیا نفقه او بر پدرش واجب است یا خیر؟ اکثر
علماء گفتند » بر پدر او واجب است نفقه اش را تامین کند تا آنکه ازدواج می کند، و
خدا می داند که او برای کسب نفقه ناتوان است.
می توانید به منابع زیر مراجعه
کنید :
حنفیة : "المبسوط"
(5 /223)، مالکیة : "المدونة" (2 /263)، شافعیة : "الأم" (8
/340)، حنابلة: "المغنی" ( 8/171 ).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
منبع: www.islampp.com
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر