معرفى بلخ

بلخ يکى از ولايات مهم شمال افغانستان است که از ولايات درجۀ اول به سطح کشورمحسوب ميشود . شهرمزارشريف مرکز اين ولايت است که از نگاه تجارت و ارزش سياسى حيثيت شهر مرکزى شمال نيز دارد .که در مسير شاهراه کابل به سوى شمال در بين شهرهاى ميمنه و پلخمرى موقعيت دارد.

ولايت بلخ در ٢٩ درجه و ٣١دقيقه عرض البلد شرق و٦٨ درجه و ٢٨ دقيقه طول البلد شمال موقعيت دارد .اين ولايت در شمال مرز مشترک افغانستان را با کشورهاى تاجکستان و ازبکستان تشکيل کرده ، درشرق به ولايات کندز وسمنگان ، درغرب باولايت جوزجان  و در جنوب با ولايات سرپل و سمنگان همسرحد است .

 مساحت ولايت بلخ به اساس ادارۀ احصاييه مرکزى ١٦٤٨٠کيلومتر مربع و به اساس معلومات دفتر (UNFPA)، ١٦١٨٦کيلومترمربع خوانده شده است که ٢،٨٤درصد مساحت تمامى کشور تشکيل ميدهد .نفوس اين ولايت به اساس معلومات احصاييه مرکزى درسال ١٣٩٠ ه ش ١٢١٩٢٠٠تخمين شده که ٦٦ درصد آن در قريه جات و ٣٤ درصد آن شهر نشين است . ولايب بلخ از نگاه اقليم در فصل تابستان کاملاً گرم و در فصل زمستان بسيار سرد ميشود.فصل بهار آن به شکل عمومى مرطوب و بارانى است که درجۀ حرارت در آن تا ٤٣سانتى گراد ميرسد ؛ اما در فصل زمستان هواى سرد دارد که درجۀ حرارت آن در ماه دلو تا (٢-) سانتى گراد  پايين ميشود.

ولايت بلخ در ولسى جرگه ١١ وکيل و در مشرانو جرگه دو نماينده دارد ، همچنان شوراى ولايتى  بلخ به شمول رييس ، معاون و منشى ١٩ عضو دارد .

محمدفرهاد عظيمى ، داکتر گلالى نور ساپى ،بريشنا ربيع ، صيفوره نيازى ،علم خان آزادى ،محمداسحق رهگذر، حاجى محمدعبده ، مولوى عبدالرحمن رحمانى ، اسدالله شريفى ، عباس ابراهيم زاده و احمد شاه رمضان نمايندگان ولايت بلخ در ولسى جرگه کشور و همچنان مولوى دانشجو و حاجى عبدالمجيد اعضاى مشرانو جرگه از ولايت بلخ است .

داکترمحمدافضل حديد رييس ،محمدعباس اخلاقى معاون ، شکيبا شکيب منشى شوراى ولايتى بلخ است که به شمول آنها ١٩ عضو دارد .

ولسوالى ها:

   ولايت بلخ از لحاظ تقسيمات ادارى علاوه بر شهر مزار شريف ( مرکز ) و بندرحيرتان ١٤ ولسوالى دارد که عبارت است از  نهرشاهى ، دهدادى، بلخ ، دولت آباد ، چمتال ، شولگر ، چهاربولک ، کشنده ، زارى ، جراکنت ، شورتپه ، کلدار ، مارمل و خلم . بلخ از آنعده ولايات افغانستان است که تقريبا از تمامى اقوام افغانستان چون ازبک ، هزاره ، پشتون و تاجک در آن سکونت دارند ؛ اما تعداد تاجک ها در آن زياد است و درپهلوى آن ايماق ، بلوچ ، عرب و ديگر اقوام کوچک نيز  زنده گى دارند .

بندهاى آب :

 در ولايت بلخ دو حوزه آب وجود دارد که هر دو آن از سوى جنوب و مناطق کوهستانى سرچشمه ميگيرد . حوزه نخستين : حوزه آب کشندى –دولت آباد (حوزه بلخ ) است که در طرف غرب اين ولايت ولسوالى هاى کشندى ، زارى ، شولگر ، چارکينت ، دهدادى ، چمتال ، چهاربولک ، بلخ ، نهرسراج و دولت آباد تحت پوشش ميگيرد. از اين منطقه يازده بند يا نهر آبيارى زمين سرچشمه ميگيرد که عبارت است از  نهربلخ ، نهرسياگرد ، نهرمشتاق، نهرعبدالله ، نهرچمتال، نهر دولت آباد ، نهرچهاربولک ، نهرفيض آباد ، نهرآقچه ، نهرامام و نهر شاهى .

حوزۀ دوم آن حوزه خلم است ، اين حوزه در شرق ولايت بلخ موقعيت دارد که از ولايت سمنگان سرچشمه ميگيردو تمامى ولسوالى خلم تحت پوشش گرفته که دو کانال عمده آن عبارت است از : نهرهاى شرقى و نهرهاى غربى .

کلتور:

ولايت بلخ علاوه برسابقه تاريخى، علمى و فرهنگى خويش اکنون به سطح کشور درحوزه هاى علمى و فرهنگى محسوب ميشود .زردشت ، يما ، جلال الدين محمد بلخى،رابعه بلخى ، ناصرخسرو بلخى، ابن سينا، دقيقى بلخى و همچو شخصيت هاى ديگر علمى و فرهنگى  در مراحل مختلف تاريخ بر سرزمين بلخ زنده گى کرده است که کارهاى زيادى علمى و فرهنگى را انجام داده است .اما کارهاى فرهنگى در دورۀ معاصر درسال ١٣٠٠ه ش با چاپ نشريۀ دولتى بيدار په شکل رسمى آغاز شد .اکنون در ولايت بلخ تعدادى زيادى از انجمن هاى فرهنگى وجود دارد که عبارت است از  انجمن نويسندگان بلخ، خانه داستان بلخ، بلخ ادبى خوځښت، کانون فرهنگى مولانا جلال الدين محمد بلخى، وزير محمد گل خان مومند ادبى بهير، بلخ ميرمن کلتورى او ټولنيز بهير، خانه مولانا، موسيسه فلم سازى اريانا افغان، موسسه فلم سازى توريا، موسيسه فلم سازى نگين، موسسه فلم سازی هما، بنياد فرهنگى نور، ام البلاد ادبى بهير، چهاربولک ادبى بهير، انجمن فرهنگى ميرزا الغبېگ، انجمن علمى و فرهنگى ظهيرالدين بابر، مرکز فرهنگى علم و عرفان، انجمن فرهنگى تحليگران و هنرستان نقشبندى که همه آنها نشست هاى هفتى و ماهانه دارد که براى برخى بيشتر جوانان بلخ زمينه آموزش ادبى وفرهنگى فراهم کرده است و علاوه براين براى اثار نوسيندگان و شاعران بيشتر زمينه چاپ مساعد کرده است که همه سال صدها جلد کتاب مختلف توسط آنها به نشر ميرسد .

 درجريان سال سيمينارهاى علمى ، مشاعره ها و پروگرام هاى عنعنوى از سوى اين انجمن ها برگزار ميشود .هرچند ولايت بلخ قبلاً يکى از حوزه هاى مهم پيشرفت و رشد زبان و ادبيات درى بود ؛ اما از آغاز دوره رييس جمهورحامدکرزى سلسلۀ پيشرفت زبان و ادبيات پشتو نيز در اين ولايت آغاز گرديد .

 اين سلسلۀ درسال ١٣٨٢ ه ش با چاپ نشريه پشتو"پرخه " آغاز شد، تا سال ١٣٨٤ه ش نخستين انجمن ادبى فرهنگيان پشتون ، به نام ( مومند بابا ادبى بهير ) نيز ايجاد و در همين سال نشريۀ دوم پشتو به نام پسرلى از چاپ بر آمد که مطالب سياسى را به نشر ميسپارد .اکنون مرکز پرورش زبان پشتو در شهر مزار شريف موسوم به "بلخ ادبى خوځښت" که علاوه بر مردان دختران نيز عضويت آنرا دارد ، فعال است و چندى قبل نخستين کتابخانه عامه موسوم به خوشحال خان به سطح شمال کشورنيز افتتاح کرد . تجليل تاريخ اول ماه حمل که همه ساله منحيث جشن آريايى به شکل مردمى و رسمى تجليل و يکى از ميله هاى عنعنوى و فرهنگى به سطح افغانستان و منطقه محسوب ميشود .

 اين ميله با برگزراى مراسم دولتى آغاز ميشود که طى آن مراسم جنده بالا نيز به  روضه حضرت على کرم الله وجهه صورت ميگيرد . اين جشن آريايى تا چهل روز ادامه دارد که طى آن علاوه بر رياست اطلاعات و فرهنگ پروگرام هاى مختلف ادبى ، فرهنگى و صنعتى  توسط انجمن هاى فرهنگى اين ولايت برگزار ميشود .در اين ميله هزاران تن از داخل و خارج از کشور اشتراک مى نمايند که در جشن سال ١٢٩٢ ه ش نزديک به يک ميليون تن اشتراک کرده بودند .

 همچنان در اين ولايت تعدادى زيادى کورس ها دربخش هاى مختلف چون  موسسات علمى ، به ويژه کورس هاى موسيقى ، خطاطى ، نقاشى ، فلم سازى وکار در فلم موجود است که صدها جوان اکنون فراگيرى آموزش در آن است . نواختن دنبوره و غيچک منحيث موسيقى محلى در اين ولايت مروج است ؛ اما با آمدن تکنالوجى جديد و پيشرفته، موسيقى محلى تاحدى کمرنگ شده است .اين موسيقى تنها تا ميله ها وعروسى هاى دهاتى منحصر گرديده است ؛ اما در پهلوى آن اتن که از بازى مقبول ملى به سطح کشور محسوب ميشود ، اخيراً علاوه بر پشتون ها در  اقوام ديگر نيز درحال عام شدن است .

کتاب خانه ها :

در ولايت بلخ درحدود ٦٠ کتابخانه ها وجود دارد ، مانند کتاب خانه مولانا خسته که درسال ١٣٤٥ه ش درچوکات رياست اطلاعات و فرهنگ ايجاد گرديده و از کتابخانه هاى نخستين اين ولايت محسوب ميشود .علاوه بر آن کتابخانه خلم نيز در اين ولايت وجود دارد .همچنان کتابخانه پوهنتون بلخ ، کتابخانه کميسيون مستقل حقوق بشر زون شمال ، کتابخانه مدرسه اسديه ، کتابخانه خاتم الانبيا ، کتابخانه دقيقى بلخى و همچنان يگانه کتاب خانه کتاب هاى پشتو موسم به خوشحال بابا که درسال ١٣٩١ه ش از سوى بلخ ادبى خوځښت ( مرکزانکشاف ادبيات پشتو )  ايجاد گرديده از کتابخانه هاى بزرگ، غنى و نامدار ولايت بلخ است. علاوه بر آن اکثريت دواير دولتى ، مکاتب و پوهنتون هاى خصوصى کتابخانه ها دارد . از دو سال گذشته بدينسو هفته مطالعه کتاب نيز به کمک رياست اطلاعات و فرهنگ بلخ و کتاب خانه هاى اين شهر آغاز ميشود که به تاريخ ٢٦ ماه ثور سال ١٣٩٢ ه ش آغاز شد .

آبدات تاريخى:

   ولايت بلخ  تاريخ  بيش از ٦٠٠٠ سال تاريخ قبل از اسلام دارد، که دارى امکان زياد تاريخى و آبدات است ؛ اما از اثر کم توجهى و خسارات رويداد هاى طبيعى خسارت زياد متقبل گرديده است و يا هم با تهديد نابودى مواجه است . به طور مثال شاهراه باستانى مشهور جهان " راه ابريشم " از ولايت بلخ ميگذرد که در طرف جنوب از هند و در طرف غرب از ايران و درطرف شرق از کشور چين عبور کرده بود .هزاران کاروان تجارتى بر آن رفت آمد داشت ، نشانه هاى اين شاهراه اکنون نيز در ولايت بلخ وجود دارد .بلخ که با درنظرداشت سابقه تاريخى خود لقب شهر دوم جهان را کسب کرده ، هنوز هم نشانه هاى آبدات تاريخى که مظهر تاريخ هزاران سال اين ولايت است ، وجود دارد که در سال هاى آخير برخى از آنها اعمار گرديده؛ اما برخى بيشتر آن هنوز هم با تهديد نابودى روبرو است ، به طور مثال از بعضى آبدات تاريخى ولايت بلخ نام ميگيريم .

مزار حضرت علي کرم الله وجهه ، بالا حصار بلخ ، ديوارها شهر بلخ ، مزار خواجه اکاشا ، قلعۀ تخت پل تپه زرگران ، تپه بابا على شير ، مسجد خواجه ابونصر پارسا ، قلعۀ بابر ، منار زاديان ، حج پياده يا نه گنبد ، برج عياران ، آتشکده نوبهار ، شهر بانو ، کاخ جهان نما و قلعه دختران ( دنجونو کلا ) تپه سالاران ، دره شاديان ، بازرک ، بهراب ، تپه آب لاى ، کافرقلعۀ چارکنت ، پل امام بکرى ، مزار باباحاتم اصم ، مزار زين العابدين عقيل ، شهر جمشيد ، کوته سنگى مارمل و همچو ديگر ...

موزيم:

 موزيم بلخ درسال ١٣١٧ ه ش در چوکات رياست اطلاعات و فرهنگ ايجاد شد؛ اما اين موزيم درسال ١٣٦٠ ه ش از ترس خسارات ناشى از جنگ به کابل  انتقال شد که در آنجا نيز از اثر جنگ هاى مصئون نماند که اکنون برخى بيشتر از اثار آن از بين رفته است. در اين موزيم اثار دوره قبل اسلام و اثار تاريخى ، فرهنگى و علمى دورۀ معاصر اسلام وجود داشت. از نسخه هاى کتابى ، سيکه هاى طلايى دوره باخترى ، يونايى و اخمانشى ها، شمشير، سپر و همچو اثار ديگر باستانى در آن نگهدارى مى شد .

در زمان انتقال اين موزيم برخى از اثار تاريخى سنگين که وزن آن زياد بود، در بلخ ماند که از جمله توپ جنگى ساخته شده ولايت سمنگان افغانستان در دوره امير عبدالرحمن خان ياد آورى کرده ميتوانيم، که اکنون نيز در صحن رياست اطلاعات و فرهنگ بلخ گذاشته شده است .همچنان يک موزيم در روضه  مبارک حضرت على کرم الله وجهه شهر مزار شريف وجود دارد که صدها قلم اثار تاريخى در آن موجود است ، در اين موزيم نيز شمارى از اثارى اسلامى  و باستانى نگهدارى ميشود که برخى بيشتر اثار اسلامى آن مربوط همين روضه ميشود که وقت ناوقت از سوى شخصيت هاى مهم به گونه تحفه به آن سپرده شده است . به گونه مثال پرده که از سوى خانم امير عبدالرحن خان براى اين موزيم هديه شده بود ،هنوز هم مصون است .سيکه هاى امير بخارا نيز در آن وجود دارد که ضمن ديدار از روضه به شکل تحفه به آن سپرده بود .همچنان اثار تاريخى چون خم ، چراغ دان و يک نوع اسباب که از مناطق مختلف باستانى بلخ به دست آمده ، به اين موزيم سپرده و نگهدارى شده است .

مشاهير:

 بلخ طى تاريخ ٦٠٠٠ ساله خود شخصيت هالى مختلف علمى، سياسى ، فرهنگى  ادبى و قومى تربيه نموده که به ولايت بلخ نه تنها به سطح کشور ، بلکه به سطح جهانى شهرت داده است .از اين جمله  نام هاى زردشت و مولانا جلال الدين محمد بلخى نام گرفته ميتوانيم ، که شخصيت هاى بين المللى است .

يادى آورى تمامى مشاهير اين ولايت کار است مشکل تر ؛ اما چند نام به شکل مثال يادى آورى کرده ميتوانيم : زدرشت، يما پاچا، کنيشکا، مولانا جلال الدين محمد بلخى، رابعه بلخى، ناصر خسرو بلخى، دقيقى بلخى، ابن سينا بلخى، ابوشکور بلخى، شهيد بلخى، جامست حکيم، اندانى بلخى، علامه سيد اسماعيل بلخى، امير خسرو بلخى، وطواط بلخى، عنصرى بلخى، ابومعشر بلخى، فاطمه بلخى، شقيق بلخى، کيقباد بلخى، پروچيستا بلخى، روخسانه بلخى، اشفته باخترى، نبى مسکون، واصف باخترى، مرحوم اسحق، استاد عبدالصمد جاهد و ديگر ...

رسانه ها:

  فعاليت هاى رسانه يى در بلخ نسبت به سابق بسيار رشد کرده است . اکنون در اين ولايت تعداد رسانه هاى دولتى، غير دولتى، تصويرى ، چاپى و صوتى تا ٥٦ ميرسد. نخستين روزنامه بلخ به نام بيدار در سال ١٣٠٠ ه ش در زمان عليحضرت امان الله خان از چاپ برآمد، که تاکنون نيز نشرات دارد .تلويزيون ملى ولايت بلخ فعال است که علاوه بر برنامه هاى محلى ، برنامه هاى تلويزيون مرکزى نيز تيلى برودکاست مى کند.از آغاز دوره حکومت رييس جمهور کرزى تا کنون ١٢ تلويزيون ، ١٦ راديوى محلى و ٢٨ رسانه چاپى با رياست اطلاعات و فرهنگ بلخ ثبت گرديده است .

 تلويزيون ها: تلويزيون ملى بلخ ، آرزو، مهر، مهربان، کام، عفا، سفير، الماس، رڼا، آسيا، آريانای بلخ و ستاره سحر.

راديوها : رابعه بلخي ، نهاد ، لحظه ، نوبهار بلخ، سبز، نسل نوين، پامير، ملي ، ارزو ، ستاره سحر ، بيان ، کليد ، مهر ، رڼا.

رسانه هاى چاپى : بيدار، يلدوز، عصر نو، بلخ، پرچم ازادي، معارف، بلخ امروز، پرخه، پسرلی، روشنايي، يادګار، عياران بلخ، بشارت، ارتقای نوين، اميد همزيستي، صدای بانو، صدای ازادي، عقاب، به ياد حق، شهرداري، اطلاعات بازار علاوه برآن شمارى از رسانه هاى بين المللى و داخلى که از کابل نشرات دارد ، نماينده گى هاى درولايت بلخ موجود و عبارت است از :

رسانه هاى داخلى : تلويزيون شمشاد، طلوع ، آريانا ، ژوندون ، راه فردا و تمدن .

رسانه هاى بين المللى : بى بى سى ، راديو آزادى ، راديو تلويزيون آشنا صداى امريکا و شمارى ديگر.

معارف:

ولايت بلخ علاوه بر آن که سابقه تاريخى دارد ، از آغاز دورۀ رييس جمهور کرزى کار هاى زيادى در راستاى معارف اين ولايت صورت گرفته است که به اساس امار سال ١٣٩٢ ه ش در اين ولايت ٥٠٤ اداره تعليمى به شمول دار المعلمين ، انستيتيوت ها و کورس هاى سواد آموزى در چوکات رياست معارف فعاليت دارد که امور تدريسى آن توسط ١٠١٩٩ معلم رسمى و ١٤٥٨ معلم قراردادى پيش برده ميشود که از جمع آن ٥٩٧٤ ذکور و ١٤٥٨ دختر است .

در اين ادارات تعليمى ۵۴۰۱۷۸ شاگرد (  ۳۱۱۳۶۶ ذکور و۲۲۸۸۱۲  اناث ) مصروف فراگيرى تعليم است .

 علاوه بر آن ٥٩٠٠٠ شاگرد جديد شمول درسال ١٣٩٢ه ش دارد .پوهنتون بلخ يکى از پوهنتون هاى پيشتاز کشور است که ٤٤٤٢ دختر و ١٤٠١ ذکور مصروف فراگيرى تحصيل در پوهنځى هاى ادبيات ، ژورناليزم، حقوق وعلوم سياسى، طب، زراعت، اقتصاد، انجينرى، شرعيات و کمپيوټر ساينس هستند . در ولايت بلخ علاوه بر پوهنتون دولتى ده ها موسسه تحصيلات عالى و نيمه عالى نيز فعاليت دارد که تعداد محصلين آنها تا ۲۰۰۰۰ ميرسد .

صنعت :

ولايت بلخ از بابت توليد قالين مقام ويژه به سطح کشور دارد . اين صنعت علاوه بر مرکز ولايت در ولسوالى هاى کلدار و شورتپه بسيار خوب رشد کرده است . در ولايت بلخ درحدود ١٠٦ شرکت مصروف قالين بافى و تجارت قالين است و درحدود ٢٠٠٠٠ باشنده اين ولايت نياز هاى زنده گى خود از طريق قالين بافى بر آورده می سازند .

 علاوه بر صنعت قالين بافى صنعيت مسگرى نيز در اين ولايت بسيار رشد کرده ؛ اما در چند سال اخير با تهديد نابودى روبرو است. همچنان زرگرى ، خامکدوزى ، مره دوزى، لباس زنانه ، سامان هاى زينتى خانه از صنايع دستى مهم اين ولايت محسوب ميشود که برخى بيشتر آنها به دست زنان ساخته ميشود .کارهاى صنعتى زنان علاوه بر شهر مزار شريف در ولسوالى هاى  چون نهرشاهى ،دهدادى و بلخ که در نزديک شهر موقعيت دارد به خوبى به پيش ميرود . قبلاً در اين ولايت استعمال کولاى قرقل بسيار مروج بود که از پوست گوسفند قرقل ساخته مى شد .

هر چند که کاروبار تجارتى قرقل علاوه بر کمرنگى بازار هنوز هم وجود دارد ؛ اما استعمال کولاى قرقل از بين رفته است .نجارى نيز يکى از صنعت هاى مهم بلخ است که در شهر مزار شريف بسيار مروج است و بعدا ده سال گذشته پيشرفت خوب کرده و نجاران در  ساختن دروازه تنها از اره و تيشه ، نه بلکه از وسايل معاصر برقى استفاده مى کنند و کيفيت توليدات آنها نيز نسبت په سابق خوبتر شده است .پوستين دوزى نيز يکى از صنعت هاى سابقه بلخ خوانده ميشود که اکنون از اثر عدم استفاده مردم ، درمعرض نابودى قرار دارد .

 باشندگان دور دست اين ولايت در فضل زمستان و سردى از پوستين هاى استفاده مى کردند ، هرچند که صنعت هاى سابقه در اين ولايت با تهديد از بين بردن مواجه است؛ اما صنايع دستى زنان کاملاً در حال پيشرفت قرار دارد .مارکيت تجارتى ويژه زنان  در امتداد سرک شاديان شهر مزارشريف موقعيت دارد که تعدادى زيادى از خانم ها صنايع دستى خود در آن بفروش مى رسانند . فابريکات ساختن وسايل پلاستيکى تشناب ، آاشپزخانه و ديگر نيز در اين ولايت فعال گرديده است .

فابريکات :

 ولايت بلخ در جريان ده سال گذشته در بخش فابريکات پيشرفت کرده است که تاکنون ٢٥٢ فابريکه راجستر و اجازه فعاليت رسمى را اخذ کرده و علاوه بر آن صد ها فابريکه غير رسمى که راجستر نشده به شکل غير قانونى فعاليت دارد. برخى بيشتر فابريکات اين ولايت در بخش توليد مواد غذايى چون روغن ، مواد نوشيدنى، آرد ، بيسکت ، پاپر، شرينى باب و همچو چيز هاى ديگر کار مى کند و همچنان يک فابريکه  ساختن وسايل پلاستيکى منازل نيز فعاليت دارد و فعاليت فابريکات زياد ساختن مواد تعميراتى در کتگورى سوم محسوب ميشود .

معادن :

  ولايت بلخ علاوه بر ازرش هاى ديگر از بابت معادن نيز يک ولايت غنى محسوب ميشود ، اخيراً ٦ معادن مواد نفتى در امتداد درياى آمو که در طرف شمال بلخ بين ولسوالى هاى چهاربولک و کلدار موقعيت دارد از سوى وزارت معادن افغانستان باهمکارى مرکز تحقيقاتى امريکا کشف شده که موجوديت مواد نفتى آن سالانه ٦،٨ ميليون دالر تخمين شده است.

علاوه بر موجوديت دهها معدن، معدن هاى عمده گاز، نمک و شيشک ( مواد که د ساختار شيشه ها از آن استفاده ميشود ) نيز موجود است .

تجارت: 

 شهر مزار شريف مرکز ولايت بلخ با کمک موقعيت خود از کشورهاى بزرگ تجارتى کشور محسوب ميشود .علاوه بر ارزش سياسى و فرهنگى اين شهر ، موجوديت بندر حيرتان و راه هاى بندر آقينه ارزش تجارتى اين شهر بيشتر کرده است .

صادرات و واردات افغانستان از طريق راه درياى آمو توسط کشتى ها و از طريق بندرحيرتان با استفاده از پول صورت ميگيرد که ميوه خشک در بخش صادرات و مواد نفتى ، چوپ و مواد ساختمانى در بخش واردات شامل است . تجاران افغان نيز در بندر حيرتان سرمايه گذارى بيشتر کرده که در حدود ٤٠٠ميليون دالرميشود و برخى بيشتر آن در بخش زيربناهاى مواد نفتى است .اين صادرات از طريق ازبکستان علاوه بر کشورهاى آسيايى ميانه به کشورهاى اروپايى فرستاده ميشود .

زراعت:

هفتاد در صد مردم اين ولايت مصروف زراعت است که نيازى هاى زنده گى خود از همين طريق مرفوع کرده است .هرچند اين ولايت دارى دشت وسيع است ؛ اما تمامى زمين آن اثر کمبودى آب کشت نميشود ، آب دو درياى اين ولايت ( شولگر و بلخاب ) تا حدى کم است که آب آبيارى زمين زراعتى نيز تهيه کرده نمى تواند .

زمين هاى زراعتى بلخ در جريان يک ثانيه به ٤٠٠ مترمکعب آب نياز دارد؛ اما درياهاى جارى اين ولايت تنها ٣٠ مترمکعب آب تهيه کرده ميتواند که از اثر آن همه سال ٦٠ درصد زمين زراعتى اين ولايت از کشت مى ماند .

زراعين اين ولايت اکثرا در مناطق خود براى ايستاد کردن آب بارانى حفره هاى بزرگ جهت جمع آورى آب تهيه و در بخش آبيارى زمين هاى زراعتى از آن کار ميگيرند ، در دو يا سه سال اخير مشکل کمبود آب با حفر چاهاى عميق در شمارى از  ولسوالى اين ولايت ( چمتال ، بلخ و چهار بولک ) رفع ميشود . در اين ولايت يک ميليون  ٣٦٠ هزار جريب زمين آبى و ٧٥٠ جريب زمين للم وجود دارد .گندم از حاصلات مهم بلخ محسوب ميشود و بعداً پنبه ، جو ، جوار و برنج  نيز از محصولات زراعتى اين ولايت است.پسته يکى از ميوه هاى مهم بلخ است ؛ اما درپهلوى آن در کشت انگور و خربوزه شرين نيز نام دارد .

کشمش نيز از محصول صادراتى اين ولايت است و علاوه بر آن ميوه هاى زردلو ، آلو ، بويى ، بادام ، سيب ، توت ، شفتالو ، تربوز ، گيلاس ، انځر وهمچو ديگر از حاصل خوب و زيات برخور دار و رشد کرده است .زمين هاى بلخ در بخش حاصلات غله دانه نيز بى نظير است .غنم ، جو ، لوبيا ، کنجد ، زغر ، زيره ، نخود ، عدس و در بخش سبزى ها ليرو ، گلپى ، مرچ ، کچالو ، پياز ، مولى ، زردک ، نعنا ، کشنيز ، بادرنگ ، تره ، کرم ، شلغم ، رومى ، بانجان سياه و همچو چيزهاى ديگر از محصولات زراعتى اين ولايت تشکيل کرده است .

بازى ها:

  در ده سال گذشته در ولايت بلخ، علاوه بر بازى هاى عنعنوى سابق، بازى هاى عصرى نيز رشد کرده است و اکنون درپهلوى بچه ها علاقه دختران نيز با ورزش روز به روز بيشتر ميشود .يکى از بازى هاى مهشور،عام و عنعنوى بلخ که مورد پسند همه قرار گرفته ، بزکشى است که اکنون نيز رواج دارد . يک ستديوم ورزشى اين بازى در طرف جنوبى شهر مزار شريف موقعيت دارد که در روز هاى ملى و فصل خزان به مراسم ويژه و پر شور تجليل ميشود .  

 علاوه بر آن همه بازى هاى عنعنوى و محلى چون ، خوسى ، بيدى، کوشتى،دوش ، سنگ اندازى ،بيلورى و همچو ديگر در قريه و قصبات اين ولايت بين دختران و بچه ها مروج است . در ده سال گذشته بازى هاى عصرى که عبارت است از فوتبال، کرکت، تيبل تينس، واليبال، سکيت، بوکس، تيکواندو ، کنافو و زيبايى اندم  نيز پيشرفت کرده است. تيبل تينس، تکواندو و سکيت از بازى هاى است که در بين دختران علاقه مندان زياد دارد و در آن اشتراک مى نمايند.

منبع: پژواک نیوز